عصر ظهور در كلام امام باقر عليه‏السلام

امامان معصوم عليهم‏السلام به جهت اهميت مسئله مهدويت و غيبت دوازدهمين حجت الهى، در فرصت هاى مناسب از عصر ظهور سخن گفته و شيعيان را با نشانه‏ها، علائم و ويژگي هاى دولت كريمه حضرت قائم عليه‏السلام آشنا ساخته‏اند.

اين آگاهي ها و اطلاع‏رسانى آن ستارگان هدايت موجب شده است كه اهل ايمان و منتظران حكومت عدل حضرت مهدى عليه‏السلام بيش از پيش اميدوار و دلبسته آن عصر گشته، نسل هاى بعدى را نيز با اين فرهنگ مأنوس كنند.


امام باقر عليه السلام مي فرمايد: بر مردم زمانى مى‏آيد كه امامشان از منظر آنان غايب مى‏شود. خوشا به حال آنان ‏كه در آن زمان در امر [ولايت] ما اهل بيت ثابت‏قدم و استوار بمانند! كمترين پاداشى كه به آنان مى‏رسد، اين است كه خداى متعال خطابشان مى‏كند و مى‏فرمايد: بندگان من! شما به حجت پنهان من ايمان آورديد و غيب مرا تصديق كرديد. پس بر شما مژده باد كه بهترين پاداش من در انتظارتان است.

دلدادگان فرهنگ انتظار با همه مشكلات و گرفتاري هايى كه دشمنان برايشان فراهم مى‏آورند، هرگز اميد به رسيدن آن روز ديدنى و لذتبخش را از دست نمى‏دهند، بلكه شوق و عشقشان بيشتر مى‏شود و زير لب زمزمه مى‏كنند:

چه خوش باشد كه بعد از انتظارى

به اميدى رسد اميدوارى




سخن از خصوصيات انقلاب جهانى آن يار سفر كرده، زمانى شيرين‏تر مى‏شود كه امامان معصوم عليهم‏السلام ويژگي ها و نشانه‏هاى عصر ظهور حضرت قائم آل محمد صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله را برايمان توصيف كنند و بذر اميد و آرزوى استقرار دولت كريمه امام زمان عليه‏السلام را در دل هاى به انتظار نشسته‏مان شكوفا گردانند تا رايحه دل‏انگيز دوران ظهور در روح و جسم انسان هاىِ خسته از ظلم و ناعدالتى و فتنه و فساد، حياتى تازه ببخشد.

اگر آن نائب رحمان ز درم باز آيد

عمر بگذشته به پيرانه سرم باز آيد


دارم اميد خدايا كه كنى تأخيرى

در اجل تا به سرم تاج سرم باز آيد


گر نثار قدم مهدى هادى نكنم

گوهر جان به چه كار دگرم باز آيد


آن ‏كه فرق سر من خاك كف پاى وى است

پادشاهى كنم ار او به سرم باز آيد


كوس نو دولتى از بام سعادت بزنم

گر ببينم كه شه دين ز درم باز آيد


مى‏روم در طلبش كوى به كو دشت به دشت

شخصم ار باز نيايد خبرم باز آيد


«فيض» نوميد مشو در غم هجران و منال

شايد ار بشنود آه سحرم، باز آيد


منتظران مژده باد

امام باقر عليه‏السلام در گفتارى اميدآفرين و نشاط ‏بخش به منتظران حقيقى آن حضرت مژده مى‏دهد كه «يَأْتِى عَلَى النّاسِ زَمانٌ يَغِيبُ عَنْهُمْ اِمامُهُمْ فَياطُوبى لِلثّابِتِينَ عَلى اَمْرِنا فِى ذلِكَ الزَّمانِ اِنَّ اَدْنى ما يَكُونُ لَهُمْ مِنَ الثّوابِ اَنْ يُنادِيَهُمُ الْبارِى‏ءُ عَزَّ وَ جَلَّ عِبادِى آمَنْتُمْ بِسِرّى وَ صَدَّقْتُمْ بِغَيْبى فَأَبْشِرُوا بِحُسْنِ الثَّوابِ مِنّى(1) ؛ بر مردم زمانى مى‏آيد كه امامشان از منظر آنان غايب مى‏شود. خوشا به حال آنان ‏كه در آن زمان در امر [ولايت] ما اهل بيت ثابت‏قدم و استوار بمانند! كمترين پاداشى كه به آنان مى‏رسد، اين است كه خداى متعال خطابشان مى‏كند و مى‏فرمايد: بندگان من! شما به حجت پنهان من ايمان آورديد و غيب مرا تصديق كرديد. پس بر شما مژده باد كه بهترين پاداش من در انتظارتان است.»

امام باقر عليه السلام فرمود: مطمئنا بدان! اگر من آن روزگاران را درك كنم، جانم را براى فداكارى در ركاب حضرت صاحب الامر عليه‏السلام تقديم مى‏دارم.

آن ‏گاه امام باقر عليه‏السلام ادامه داد: «خداوند متعال به خاطر ارج‏گذارى به چنين منتظران راستينى به آنان مى‏فرمايد: شما مردان و زنان، بندگان حقيقى من هستيد. رفتار نيك و شايسته‏تان را مى‏پذيرم و از كردار ناپسندتان عفو مى‏كنم و به خاطر شما ساير گنهكاران را مى‏آمرزم و بندگانم را به خاطر شما با باران رحمت خود سيراب و از آنان بلا را دفع مى‏كنم. اى عزيزترين بندگان من! اگر شما نبوديد، عذاب دردناك خود را به مردم نافرمان نازل مى‏كردم.»(2)




ياران وفادار

پيشواى پنجم عليه‏السلام در توصيف ياران حضرت مهدى عليه‏السلام كه در زمان غيبت، خود را براى شركت در قيام جهانى آن حضرت آماده مى‏كنند، به ابو خالد كابلى فرمود: «من به گروهى مى‏نگرم كه در آستانه ظهور از طرف مشرق زمين به پا مى‏خيزند. آنان به دنبال طلب حق و ايجاد حكومت الهى تلاش مى‏كنند. بارها از متوليان حكومت اجراء حق را خواستار مى‏شوند، امّا با بى‏اعتنايى مسئولين مواجه مى‏شوند. وقتى كه وضع را چنين ببينند، شمشيرهاى خود را به دوش مى‏نهند و با اقتدار و قاطعيت تمام در انجام خواسته‏شان اصرار مى‏ورزند تا اين كه سردمداران حكومت نمى‏پذيرند و آن حق طلبانِ ثابت قدم، ناگزير به قيام و انقلاب مى‏گردند و كسى نمى‏تواند جلوگيرشان شود. اين حق‏جويان وقتى كه حكومت را به دست گرفتند، آن را به غير از صاحب الامر عليه‏السلام به كس ديگرى نمى‏سپارند. كشته‏هاى اينها همه از شهيدان راه حق محسوب مى‏شوند.»
در اينجا امام باقر عليه‏السلام به ابو خالد كابلى جمله‏اى زيبا فرمود كه مى‏تواند نصب العين همه منتظران لحظات ظهور باشد.

آن حضرت فرمود: «اَما اِنِّى لَوْ اَدْرَكْتُ ذلِكَ لاَءَسْتَبْقَيْتُ نَفْسى لِصاحِبِ هذَا الاْءَمْرِ(3) ؛ مطمئنا بدان! اگر من آن روزگاران را درك كنم، جانم را براى فداكارى در ركاب حضرت صاحب الامر عليه‏السلام تقديم مى‏دارم.»


امام در مورد ياران امام زمان عليه السلام فرمود: به خدا سوگند! 313 نفر ياران مهدى عليه‏السلام مى‏آيند كه پنجاه نفر از آنان زن مى‏باشند و بدون هيچ‏گونه وعده قبلى در شهر مكه گرد هم جمع مى‏شوند.
امام پنجم عليه‏السلام در مورد استقامت و استوارى ياران حضرت مهدى عليه‏السلام به آيه‏اى از قرآن استناد كرد و در تفسير آيه «فَاِذا جاءَ وَعْدُ اُوْلهُما بَعَثْنا عَلَيْكُمَ عِبادا لَنا اُولى بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّيارِ وَ كانَ وَعْدا مَفْعُولاً »(4) ؛ «هنگامى كه نخستين وعده فرا رسد، گروهى از بندگان پيكارجوىِ خود را بر ضد شما برمى‏انگيزيم [تا شما را سخت درهم كوبند و براى به دست آوردن مجرمان] خانه‏ها را جستجو مى‏كنند و اين وعده‏اى است قطعى.» فرمود: «اين بندگان پيكارجو و مقاوم كه به طرفدارى از حق به پا مى‏خيزند، همان حضرت قائم و ياران وفادار او هستند.»(5)




چشم به راه ظهور

از منظر امام باقر عليه‏السلام در عصر غيبت، چشم به راه ظهور حضرت مهدى عليه‏السلام بودن و انتظار حكومت آل محمد صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله را كشيدن از عبادات شايسته و برتر محسوب مى‏شود. آن گرامى به نقل از وجود مقدس رسول اكرم صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله فرمود: «اَفْضَلُ الْعِبادَهِ انْتِظارُ الْفَرَجِ(6)؛ انتظار [پيروزى و] فرج [آل محمد صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله] از برترين عبادات محسوب مى‏شود.»



جهان در آستانه ظهور

در آستانه ظهور حضرت مهدى عليه‏السلام اوضاع جهان به بدترين وضع خود مى‏رسد و ظلم و ناعدالتى، تبعيض، تضييع حقوق ديگران به بدترين وضع خود تبديل شده و مردم از هر كس و حكومتى نااميد گرديده، به دنبال روزنه اميد و نداى عدالتى مى‏گردند كه آنان را از آن منجلاب ستم و از چنگال زورمداران و مستكبران نجات بخشد. مردم چنان از دست دروغگويان فتنه‏انگيز و فرصت طلب به تنگ مى‏آيند كه شب و روز آرزوى قيام منادى عدالت را در سر مى‏پرورانند. حضرت امام باقر عليه‏السلام فضاى تاريك جهان قبل از ظهور را اين‏گونه بيان مى‏كند: «لا يَقُومُ الْقائِمُ اِلاّ عَلى خَوْفٍ شَديدٍ مِنَ النّاسِ وَ زَلازِلَ وَ فِتْنَهٍ وَ بَلاءٍ يُصيبُ النّاسَ وَ طاعُونٍ قَبْلَ ذلِكَ وَ سَيْفٍ قاطِعٍ بَيْنَ الْعَرَبِ وَاخْتِلافٍ شَديدٍ بَيْنَ النّاسِ وَ تشْتيتٍ فى دينِهِمْ وَ تَغْييرٍ فى حالِهِمْ حَتّى يَتَمَنَّى الْمُتَمَنّى الْمَوْتَ صَباحا وَ مَساءً مِنْ عِظَمِ ما يَرى مِنْ كَلْبِ النّاسِ وَ اَكْلِ بَعْضِهِمْ بَعْضا(7)؛ حضرت قائم عليه‏السلام قيام نمى‏كند، مگر در حال ترس شديد مردم و زلزله‏ها و فتنه و بلايى كه بر مردم فرا رسد و قبل از آن، گرفتار طاعون مى‏شوند. آن‏گاه شمشير برنده ميان اعراب حاكم مى‏شود و اختلاف ميان مردم و تفرقه در دين و دگرگونى احوالشان به اوج مى‏رسد؛ به‏ گونه‏اى كه هر كس بر اثر مشاهده درنده‏خويى و گزندگى‏اى كه در ميان برخى از مردم نسبت به بعضى ديگر به وجود مى‏آيد، صبح و شام آرزوى مرگ مى‏كند.» امام آن‏گاه افزود: «وقتى كه يأس و نااميدى تمام مردم را فرا گرفت و ديگر از هر جهت خود را در بن‏بست احساس كردند، امام غائب عليه‏السلام قيام مى‏كند.»

قتدار حضرت مهدى عليه‏السلام

براى اجراء عدالت و گسترش مساوات در جامعه اسلامى لازم است كه موانع عدالت را از ميان برداشت و راه آن را هموار كرد؛ زيرا اصحاب زر و زور و تزوير و كسانى كه از در هم ريختگى جامعه در راه ترويج فساد و انحراف بهره مى‏برند، هرگز از عدالت و برنامه‏هاى عادلانه راضى نخواهند بود و با توسل به هر شيوه‏اى در مسير احقاق حقوق مردم سنگ‏اندازى خواهند كرد. بنابراين، يكى از مهم‏ترين ويژگي هاى زمامداران عادل قاطعيت و صلابت در مقابله با دشمنان داخلى و خارجى است. امام زمان عليه‏السلام نيز با اقتدار كامل مخالفين اسلام و دشمنان عدالت را سركوب خواهد كرد. امام باقر عليه‏السلام مى‏فرمايد: «لَيْسَ شَأْنُهُ اِلاّ بِالسَّيْفِ(8) ؛ آن حضرت (در سركوب دشمنان قسم خورده‏اش) فقط شمشير را مى‏شناسد.»
او در قاطعيت همانند جدّش رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله عمل خواهد كرد و به خيانتكاران، كافران و عوامل داخلى دشمن اجازه هيچ‏گونه توطئه‏اى نخواهد داد.


دجّال نيز فتنه‏گرى كذّاب و فريبنده است كه موجى از آشوب و فتنه به پا مى‏كند و بسيارى را با دسيسه‏هاى شيطانى‏اش مى‏فريبد. چشم راست او ناپيداست و نام اصلى‏اش صيف بن عائد است. او ادعاى خدايى مى‏كند. در سحر و جادو، زبردست و در فريب مردم، مهارت عجيبى دارد. شيطان صفتان به اطراف او گرد مى‏آيند.

حضرت باقر عليه‏السلام درباره شباهتحضرت مهدى عليه‏السلام به پيامبران الهى مطالبى فرموده و درباره تشابه حضرت خاتم الاوصياء به حضرت پيامبر اكرم صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله فرموده است: «وَ اَمّا مِنْ مُحَمَّدٍ صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله فَالْقِيامُ بِالسَّيْفِ وَ تَبْيينُ آثارِهِ ثُمَّ يَضَعُ سَيْفَهُ عَلى عاتِقِهِ ثَمانِيَهَ اَشْهُرٍ فَلا يَزالُ يَقْتُلُ اَعْداءَ اللّهِ حَتّى يَرْضَى اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ(9)؛ و امّا [شباهت حضرت مهدى عليه‏السلام] به پيامبر اكرم صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله قيام با شمشير است [كه دشمنان لجوج را از ميان برمى‏دارد] و آثار آن حضرت را آشكار مى‏كند. آن‏گاه هشت ماه به صورت مسلّح و آماده به سر مى‏برد و همواره با دشمنان خدا مبارزه مى‏كند تا اين كه خداوند راضى شود.»


بانوان در دولت مهدوى

بدون ترديد بانوانِ شايسته و متعهد در دولت آن حضرت جايگاه ارزشمندى دارند. نقش زن در آن زمان همانند زنان صدر اسلام، فراخور حال آنان و نسبت به موقعيت ويژه‏شان خواهد بود؛ يعنى همان رسالتى كه يك زن مسلمان طبق آيين اسلام به دوش گرفته است، در عصر ظهور نيز به آن پاى‏بند خواهد بود. آنچه از روايات بر مى‏آيد، آن است كه عده‏اى از كارگزاران آن حضرت از بانوان ارجمند هستند. جابر بن يزيد جعفى از ياران نزديك امام محمد باقر عليه‏السلام به نقل از آن حضرت فرمود: «وَ يَجِى‏ءُ وَاللّهِ ثَلاثُ مِائَهٍ وَ بِضْعَهَ عَشَرَ رَجُلاً فيهِمْ خَمْسُونَ امْرَأَهً يَجْتَمِعُونَ بِمَكَّهَ عَلى غَيْرِ ميعادٍ(10)؛ به خدا سوگند! 313 نفر ياران مهدى عليه‏السلام مى‏آيند كه پنجاه نفر از آنان زن مى‏باشند و بدون هيچ‏گونه وعده قبلى در شهر مكه گرد هم جمع مى‏شوند.»
روايت ديگرى در اين زمينه از ام سلمه، همسر رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله از طريق اهل سنت نقل شده است كه پيامبر اكرم صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله در آن گفتار با اشاره به عصر ظهور و اجتماع ياران حضرت مهدى عليه‏السلام در اطراف آن حضرت مى‏فرمايد: «يَعُوذُ عائِذٌ فِى الْحَرَمِ فَيَجْتَمِعُ النّاسُ اِلَيْهِ كَالطَيْرِ الْوارِدِ الْمُتَفَرِّقَهِ حَتّى يَجْتَمِعَ اِلَيْهِ ثَلاثُ مِائَهٍ وَ اَرْبَعَهَ عَشَرَ رَجُلاً فِيهِ نِسْوَهٌ ...؛ (در زمان ظهور) پناه‏خواهى به حرم خداوند در مكه پناهنده مى‏شود. مردم همانند كبوتران از هر سو به جانب او رو مى‏آورند تا اين كه سيصد و چهارده نفر كه عده‏اى از آنان زن هستند، دور او را مى‏گيرند.» و ادامه داد: «و از همان‏ جا خروج مى‏كنند و بر تمام ستمگران و اعوان و انصارشان پيروز مى‏گردند و عدل را آن ‏چنان در روى زمين برقرار مى‏سازند كه زندگان آرزو مى‏كنند كه اى كاش مرده‏هايشان نيز از طعم آن عدالت مى‏چشيدند!»(11)


مخالفين دولت مهدوى

سران جبهه باطل معمولاً افرادى خودخواه، متكبر، صاحب صفات ناپسند انسانى هستند كه در مقابل حق خودنمايى مى‏كنند. آنان چنان در منجلاب فساد و گناه غوطه‏ورند كه انسان هاى حق‏طلب و جلوه‏هاى فضيلت را خطرناك‏ترين دشمنان خويش قلمداد مى‏كنند. به همين جهت، تمام تلاش هاى خود را براى نابودى آيين حق و رهبران الهى به كار مى‏گيرند. اما خداوند طبق سنت پايدار خود همواره حق را پيروز گردانيده و دشمنانش را مأيوس و مغلوب كرده است.
قرآن مى‏فرمايد: «يُرِيدُونَ أَن يُطْفِئُواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَهِهِمْ وَ يَأْبَى اللَّهُ إِلآَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْكَرِهَ الْكَـفِرُونَ»(12)؛ «(مخالفين حق)مى‏خواهند نور خدا را با دهان هاى خود خاموش كنند، ولى خدا جز اين نمى‏خواهد كه نورش را كامل كند؛ هر چند كافران را خوش نيايد.»

در عصر ظهور، تلاش هاى زيادى صورت مى‏گيرد تا از استقرار حكومت قائم آل محمد صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله جلوگيرى شود، اما آن حضرت به لطف و مدد الهى، تمام موانع را از ميان برمى‏دارد. سفيانى يكى از دشمنان سرسخت حضرت مهدى عليه‏السلام است.

اميرمؤمنان على عليه‏السلام در مورد جنايات وى به كوفيان فرمود: «بدا به حال كوفه! سفيانى چه جناياتى در آنجا انجام مى‏دهد! به حريم شما تجاوز مى‏كند، كودكان را سر مى‏برد و ناموس شما را هتك مى‏كند.»(13)

امام باقر عليه‏السلام درباره ويژگي هاى اين دشمن سرسخت حضرت مهدى عليه‏السلام فرمود: «اگر سفيانى را مشاهده كنى، در واقع پليدترين مردم را ديده‏اى. وى داراى رنگى بور و سرخ و كبود است. هرگز سر به بندگى خدا فرو نياورده و مكه و مدينه را نديده است.»(14)

امام باقر عليه‏السلام مى‏فرمايد: «گويا من سفيانى (سركرده دشمنان حضرت امام عصر عليه‏السلام) را مى‏بينم كه در زمين هاى سرسبز شما در كوفه اقامت گزيده، ندا مى‏دهد كه هر كس سر يك تن از شيعيان على عليه‏السلام را بياورد، هزار درهم پاداش اوست. در اين هنگام، همسايه به همسايه ديگر حمله مى‏كند و مى‏گويد: اين شخص از شيعيان است. او را مى‏كشد و هزار درهم جايزه مى‏گيرد.»(15)

شيصبانى نيز يكى ديگر از سران جبهه باطل در عصر ظهور است. او از دشمنان كينه‏توز اهل بيت عليهم‏السلام و حضرت مهدى عليه‏السلام مى‏باشد. ريشه‏اش به بنى‏عباس مى‏رسد و شخصى بدكردار، شيطان صفت و گمنام است. امام باقر عليه‏السلام به جابر جعفى فرمود: «سفيانى خروج نمى‏كند، مگر آن كه قبل از او شيصبانى در سرزمين عراق خروج مى‏كند. او همانند جوشيدن آب از زمين، يكباره پيدا مى‏شود و فرستادگان شما را به قتل مى‏رساند. بعد از آن در انتظار خروج سفيانى و ظهور قائم عليه‏السلام باشيد.»(16)

دجّال نيز فتنه‏گرى كذّاب و فريبنده است كه موجى از آشوب و فتنه به پا مى‏كند و بسيارى را با دسيسه‏هاى شيطانى‏اش مى‏فريبد. چشم راست او ناپيداست و نام اصلى‏اش صيف بن عائد است. او ادعاى خدايى مى‏كند. در سحر و جادو، زبردست و در فريب مردم، مهارت عجيبى دارد. شيطان صفتان به اطراف او گرد مى‏آيند.

اما طبق مشيت الهى و سنت تغييرناپذيرش همچنان كه در طول تاريخ همواره به اثبات رسيده است، اهل باطل همچون كف روى آب نابود شدنى هستند و حضرت مهدى عليه‏السلام نيز با غلبه بر سران كفر و فتنه و نفاق طومار زندگانى دشمنان فضيلت و كمال را درهم مى‏پيچد و بساط عدل و داد و انسانيت را در روى زمين مى‏گسترد.



............................................
پي نوشت ها:
1.كمال الدين، ج 1، ص 330.
2.همان.

3.غيبت نعمانى، ص 273.

4.اسراء / 5.

5.تفسير عياشى، ج 2، ص 281.

6.بحارالانوار، ج 52، ص 125.

7.همان، ص 230.

8.همان، ص 354.

9.كمال الدين، ص 329.

10.بحار الانوار، ج 52، ص 222.

11.معجم احاديث المهدى عليه‏السلام ، ج 1، ص 501/ المعجم الاوسط، ج 5، ص 334.

12.توبه / 32.

13.يوم الخلاص، ص 93.

14.بحارالانوار، ج 52، ص 354.

15.بحار الانوار، ج 52، ص 215.

16.غيبت نعمانى، ص 302.